કોરોનામાંથી સાજા થયેલા દર્દીઓમાં હાર્ટ એટેક અને મૃત્યુ વધુ એ કહેવું ખોટું

🔊 इस खबर को सुनें

najrana pathan

કોરોના મહામારી દરમિયાન દર્દીઓમાં હૃદયની સમસ્યાઓ વધી છે. ઈન્ફેક્શનની ઝપેટમાં આવીને જ્યારે લોકો સ્વસ્થ થયા તો હૃદયની ધમનીઓ બ્લોક થવા લાગી. કોરોના વાયરસ લાંબા સમય સુધી લોહીને ઘટ્ટ કરે છે. સ્વસ્થ થયા પછી પણ આ સમસ્યા દેખાઈ રહી છે. આવા એક-બે નહીં અનેક કિસ્સા સામે આવી રહ્યા છે. જેમાં લોકોને અચાનક હાર્ટ એટેક આવે છે. ડૉક્ટરોનું કહેવું છે કે વર્ષોના અનુભવમાં તેઓ અચાનક આટલા બધા કેસ પહેલીવાર જોઈ રહ્યા છે. ડિસેમ્બરની સરખામણીમાં કેસોમાં 30 ટકાનો વધારો થયો છે. શું કોરોનામાંથી સાજા થયેલા દર્દીઓમાં હાર્ટ એટેકના કેસ વધ્યા છે.. શું તેમને લોહી ગંઠાઈ જવાની સમસ્યા વધુ છે. શું કોરોનામાંથી બચ્યા પછી પણ આ રોગોથી મૃત્યુ પામનારાઓની સંખ્યા વધી છે.. આવી અફવાઓ કોરોના લહેર દરમિયાન ફેલાઈ છે. તેમની સત્યતા જાણવા માટે પટના એઈમ્સે એક અભ્યાસ કર્યો છે. આમાં ડોકટરોએ જોયું કે કોરોનાથી સાજા થયેલા દર્દીઓના પ્રારંભિક મૃત્યુની સંખ્યા ઘણી ઓછી છે. સંશોધનમાં સામેલ 457 દર્દીઓમાંથી માત્ર 10 જ મૃત્યુ પામ્યા હતા. તેમાંથી પણ મૃત્યુનું કારણ અલગ હતું.

જુલાઈ-ઓગસ્ટ 2020 દરમિયાન પટના AIIMSમાં 984 કોવિડ દર્દીઓ દાખલ કરવામાં આવ્યા હતા. જેમાંથી 729ને બે મહિનામાં રજા આપવામાં આવી હતી. આ અભ્યાસમાં કોરોનામાંથી સાજા થયેલા 457 દર્દીઓનું છ મહિના સુધી ફોલોઅપ કરવામાં આવ્યું હતું. બાકીના દર્દીઓનો પણ સંપર્ક કરવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો હતો પરંતુ તેમના મોબાઈલ નંબર અને સરનામા ખોટા હતા. પટના, ગુરુગ્રામ અને રાયપુરના ડોક્ટરો સાથે સંશોધનના તારણો અંગે ચર્ચા કરવામાં આવી હતી. તેમનું કહેવું છે કે કોરોનામાંથી સાજા થયેલા દર્દીઓમાં હાર્ટ એટેકની સંખ્યામાં વધારો થયો હોવાના કોઈ પુરાવા નથી. તે ચોક્કસ છે કે કેટલાક દર્દીઓને થાક, શ્વાસ લેવામાં તકલીફ, ઊંઘ ન આવવી જેવી સમસ્યાઓ હતી અને કેટલાકમાં તે હજુ પણ ચાલુ છે. લોકોમાં તણાવ વધવાના કિસ્સા પણ સામે આવ્યા છે.

નિષ્ણાતો કહે છે કે હાર્ટ એટેક અને બ્લડ ગંઠાઈ જવાથી થતી સમસ્યાઓથી બચવા લોકોએ નિયમિત કસરત અને યોગ કરવા જોઈએ અને બ્લડપ્રેશર, સુગર અને કોલેસ્ટ્રોલની સમયાંતરે તપાસ કરાવવી જોઈએ. પટના એઈમ્સના શ્વસન રોગો વિભાગના ડૉ. દીપેન્દ્ર કુમાર રાય અને એનેસ્થેસિયા વિભાગના ડૉ. નિશાંત સહાયે કોરોનામાંથી સાજા થયેલા દર્દીઓના પછીના મૃત્યુ અને રોગના અન્ય લક્ષણોનો અભ્યાસ કર્યો. ડૉ. દીપેન્દ્રએ જણાવ્યું કે આ સંશોધનનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય કેટલીક અફવાઓની સત્યતા શોધવાનો હતો. લોકોમાં એવી મૂંઝવણ છે કે કોરોનાને કારણે વધુ હાર્ટ એટેક આવી રહ્યા છે. લોહી ગંઠાઈ જવાથી લકવો થઈ રહ્યો છે. અમે જાણવા માગીએ છીએ કે શું આ ખરેખર થઈ રહ્યું છે. આ અભ્યાસ ઇન્ડિયન જર્નલ ઓફ ક્રિટિકલ કેર મેડિસિનમાં પ્રકાશિત થયો છે.

17 ટકા દર્દીઓમાં કોવિડ પછી કેટલીક સમસ્યાઓ નિયમિત છે
ડૉ. દીપેન્દ્રએ કહ્યું કે અમારા અભ્યાસમાં મોટાભાગના દર્દીઓ સંપૂર્ણ સ્વસ્થ હોવાનું બહાર આવ્યું છે. માત્ર 17 ટકાને છ મહિનાથી કોઈને કોઈ સ્વાસ્થ્ય સમસ્યા હતી. 457 દર્દીઓમાંથી 79 (17.21%)ને ઉધરસ, શ્વાસ લેવામાં તકલીફ, થાક, નિંદ્રા અને માથાનો દુખાવો હતો. આ દર્દીઓમાંથી 6.12%એ શ્વાસ લેવામાં તકલીફ, 5.93% થાક, 4.59% ઉધરસ, 4.37% ઊંઘમાં ખલેલ અને 2.63% માથાનો દુખાવો નોંધ્યો હતો.

10% દર્દીઓને ફરીથી દાખલ કરવામાં આવ્યા હતા
કોવિડમાંથી સાજા થયા બાદ રજા આપવામાં આવેલા 457 દર્દીઓમાંથી 42 દર્દીઓને છ મહિના દરમિયાન ફરીથી હોસ્પિટલમાં દાખલ કરવા પડ્યા હતા. સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ ધરાવતા 79 દર્દીઓમાંથી 36 ઘરે જ સાજા થયા હતા. આ છ મહિનામાં 10 દર્દીઓના મોત થયા છે. આના કારણો અભ્યાસમાં જાહેર કરવામાં આવ્યા નથી. જો કે ડોકટરોના જણાવ્યા મુજબ કેટલાકને હાર્ટ એટેક આવ્યો હતો અને કેટલાકને પહેલેથી જ કોઈ ગંભીર બીમારી હતી.

અન્ય રોગોથી પીડાતા દર્દીઓમાં જટિલતાઓ
સુનાર ઈન્ટરનેશનલ હોસ્પિટલ, ગુરુગ્રામના કાર્ડિયોલોજી વિભાગના ડાયરેક્ટર અને એચઓડી ડૉ. ડીકે ઝામ્બ કહે છે કે જેમને પહેલાથી જ સ્ટેન્ટ હતો અથવા તેમના હૃદયમાં બ્લોકેજ હતું, તેમને કોરોના પછી સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. પરંતુ એ કહેવું યોગ્ય નથી કે હાર્ટ એટેક કે લોહી ગંઠાઈ જવાના કેસો વધી ગયા છે અથવા કોરોનામાંથી સાજા થયેલા દર્દીઓમાં મૃત્યુની સંખ્યા વધી છે. કોરોનામાંથી સાજા થયા પછી થોડા દિવસો સુધી લોહી ચોક્કસપણે જાડું રહે છે. કેટલાક લોકોને તેના કારણે સમસ્યાનો સામનો પણ કરવો પડ્યો હતો. કેટલાકને એન્જિયોપ્લાસ્ટી કરવામાં આવી હતી અથવા લોહી ગંઠાઈ જવાને કારણે શ્વાસ લેવામાં તકલીફ હતી. પરંતુ આ સંખ્યા ઘણી ઓછી છે.

રાયપુર મેડિકલ કોલેજના પ્રોફેસર અને એડવાન્સ કાર્ડિયાક ઈન્સ્ટિટ્યૂટના ઈન્ચાર્જ ડૉ. સ્મિત શ્રીવાસ્તવે પણ જણાવ્યું કે કોવિડના દર્દીઓમાં એક કે બે મહિના દરમિયાન લોહી જાડું થવાની વાત થઈ હતી. પરંતુ તેના કારણે હૃદયના કોઈ કેસ સામે આવ્યા નથી. છ મહિના સુધી અમે થાકના લક્ષણો ધરાવતા સંખ્યાબંધ દર્દીઓનું પણ મૂલ્યાંકન કર્યું. ડો. શ્રીવાસ્તવના જણાવ્યા અનુસાર છેલ્લા એક વર્ષ દરમિયાન તેમના દ્વારા કરવામાં આવેલ એન્જીયોપ્લાસ્ટીના 1700 કેસોમાં માત્ર 4 દર્દીઓ જ મળી આવ્યા હતા જેમને કોવિડ થયા બાદ આ સમસ્યા થઈ હતી. તેથી હાર્ટ એટેક અથવા કોરોનાને કારણે લોહી ગંઠાઈ જવાથી મૃત્યુ થયું હોવાનું સાબિત થતું નથી.

સમસ્યા યુવાનોમાં પણ જોવા મળી હતી
રાયપુર રામકૃષ્ણ કેર હોસ્પિટલના સિનિયર એમડી ડૉ. અબ્બાસ નકવીના જણાવ્યા અનુસાર કોરોના પછી અચાનક હાર્ટ એટેકના કેસમાં વધારો થયો છે. આ સમસ્યા યુવાનોમાં પણ જોવા મળી હતી. પરંતુ તે સાબિત થયું નથી કે આ કોરોનાને કારણે થયું છે. લોકોની જીવનશૈલી બદલાઈ છે અને વધતો જતો તણાવ પણ ક્યાંક ને ક્યાંક એક પરિબળ બની રહ્યો છે. દીર્ઘકાલીન ગંભીર રોગોથી પીડાવું એ પણ એક મોટું કારણ છે.

લંડનના સંશોધનમાં વિપરીત પરિણામો
લંડનની ક્વીન મેરી યુનિવર્સિટીએ 25 ઓક્ટોબર 2022ના રોજ બહાર પાડવામાં આવેલા એક સંશોધનમાં દાવો કર્યો હતો કે કોરોના સંક્રમિત દર્દીઓમાં હૃદય રોગનું જોખમ વધી જાય છે. આ સંશોધન 54 હજાર દર્દીઓ પર કરવામાં આવ્યું હતું. આ મુજબ હોસ્પિટલમાં દાખલ કોવિડના દર્દીઓમાં હૃદય રોગનું જોખમ વધુ હોવાનું જણાયું હતું અને જેઓને હોસ્પિટલમાં દાખલ કરવામાં આવ્યા ન હતા તેઓમાં લોહી ગંઠાઈ જવાનું જોખમ વધારે હતું. સંશોધન મુજબ નોન-કોરોના દર્દીઓની તુલનામાં કોવિડમાંથી સાજા થનારાઓમાં હૃદયની નિષ્ફળતાનું જોખમ 21.6 ટકા, લોહી ગંઠાઈ જવાનું 27.6 ટકા અને સ્ટ્રોકનું જોખમ 17.5 ટકા વધુ હતું. હોસ્પિટલમાં દાખલ ન હોય તેવા કોવિડ દર્દીઓમાં લોહી ગંઠાઈ જવાનું જોખમ 2.7 ગણું અને મૃત્યુનું જોખમ 10 ગણું છે. કોરોનામાંથી સાજા થયા પછી 30 દિવસ સુધી જોખમ વધારે રહે છે.

લોકોએ જાગૃત રહેવાની જરૂર
સુનાર ઈન્ટરનેશનલ હોસ્પિટલના ડો.ઝામ્બ કહે છે કે હાર્ટ એટેક કે લોહી ગંઠાઈ જવાથી બચી શકાય છે. આ માટે કોરોનામાંથી સાજા થયેલા દર્દીઓ અને સામાન્ય લોકોએ પણ જાગૃત રહેવાની જરૂર છે. નિયમિત રીતે યોગ-વ્યાયામ કરવાની સાથે બ્લડ સુગર, બ્લડપ્રેશર ચેક કરાવવું જોઈએ. વર્ષમાં બે કે ત્રણ વખત તમારા કોલેસ્ટ્રોલની તપાસ કરાવો. નિયમિત તપાસ સમયસર કોઈપણ સમસ્યાઓ શોધી શકે છે.

રાયપુરના ડો. સ્મિત શ્રીવાસ્તવ કહે છે કે કોરોનામાંથી સાજા થતા દર્દીઓ યોગ દ્વારા પોતાની ક્ષમતા વધારી શકે છે. શિસ્તબદ્ધ આહાર અને શરીરમાં થતી નાની-નાની સમસ્યાઓ અને રોગો પર નજર રાખવાથી મોટી સમસ્યાઓથી બચી શકાય છે.

જો કોઈ વ્યક્તિને ઈન્ફેક્શન પછી છાતીમાં દુખાવાની ફરિયાદ હોય અથવા તેને પહેલાથી જ હૃદયની બીમારી હોય તો તેનું ઈમેજિંગ કરાવવું જોઈએ. ટેસ્ટ બતાવશે કે વાયરસે હૃદયના સ્નાયુને કેટલું નુકસાન પહોંચાડ્યું છે. હળવા લક્ષણો ધરાવતા દર્દીઓએ પણ આ ટેસ્ટ કરાવવો જોઈએ.

લક્ષણો
જો દર્દીને શ્વાસ લેવામાં તકલીફ હોય.
હૃદયના ધબકારા ઝડપી અને અનિયમિત છે.
ખૂબ જ નબળાઈ અનુભવો
પગ, પગની ઘૂંટી અથવા પગમાં સોજો.
સતત ઉધરસ, ભૂખ ન લાગવી અને વારંવાર પેશાબ આવવું.