શું દેશની સૌથી જૂની પાર્ટીનું પતન રાષ્ટ્રના હિતમાં રહેશે

🔊 इस खबर को सुनें

najrana pathan

ગુજરાતમાં વિધાનસભા ચૂંટણીના પરિણામો ભલે ભાજપ માટે સફળતા બતાવી રહ્યા હોય પરંતુ પાર્ટી રેકોર્ડ તોડશે એવું કોઈએ વિચાર્યું ન હતું. સૌથી ખરાબ હાલત કોંગ્રેસની હતી. જે 20 બેઠકો પણ જીતી શકી ન હતી અને કોંગ્રેસનું પ્રદર્શન ખૂબ જ ખરાબ રહ્યું હતું. દેશની સૌથી જૂની પાર્ટીનું અત્યાર સુધીનું આ સૌથી ખરાબ પ્રદર્શન છે. 1990ની ચૂંટણીમાં કોંગ્રેસનું પ્રદર્શન નબળું હતું. પરંતુ પાર્ટીએ હજુ પણ 33 બેઠકો લીધી હતી. અગાઉ 2002ની ચૂંટણીમાં કોંગ્રેસને 50 અને 2007માં 59 બેઠકો મળી હતી. જ્યારે 2017ની ચૂંટણીમાં કોંગ્રેસને 77 બેઠકો મળી હતી. ગુજરાતમાં બીજેપીની અદભૂત જીત અને તેના વિરોધીઓ પર તેની લગભગ સંપૂર્ણ સર્વોચ્ચતાએ પાર્ટીના કટ્ટર સમર્થકને પણ આશ્ચર્યચકિત કરી દીધા છે. પાર્ટીને મળેલા 52.50 ટકા મતોનો આંકડો દેશ અને રાજ્યમાં ભાગ્યે જ જોવા મળે છે. જે વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીની તેમના ગૃહ રાજ્યમાં ભારે લોકપ્રિયતા દર્શાવે છે.

ગુજરાત ઉપરાંત હિમાચલની જનતાએ સત્તાધારી ભાજપને નકારી કાઢી અને કોંગ્રેસની સરકારને ચૂંટી હતી. પછી દિલ્હીની મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન એટલે કે MCDમાં આમ આદમી પાર્ટી-AAP સત્તા પર આવી. શક્ય છે કે આ તમામ પક્ષો ઉજવણીમાં ડૂબેલા હોય પરંતુ તે તેમના માટે ચિંતન કરવાનો પણ સમય છે. કારણ કે બધા માટે જનાદેશમાં પાઠ છુપાયેલા છે. સૌ પ્રથમ તો ભાજપે તેના ‘કોંગ્રેસ મુક્ત ભારત’ના સૂત્ર પર ગંભીરતાથી પુનર્વિચાર કરવાની જરૂર છે. શું કોંગ્રેસની સંપૂર્ણ હાર ભાજપના હિતમાં રહેશે? સૌથી મહત્ત્વની વાત એ છે કે શું દેશની સૌથી જૂની પાર્ટીનું પતન રાષ્ટ્રીય હિતમાં થશે ? કોંગ્રેસનો રેકોર્ડ ઘણા મોરચે અસાધારણ રહ્યો છે. ખાસ કરીને વિવિધ ધાર્મિક સમુદાયોમાં સામાન્ય સમજણ ઊભી કરવામાં. નરેન્દ્ર મોદીના નેતૃત્વ હેઠળ ભાજપે તેના સ્યુડો-સેક્યુલારિઝમ, ભ્રષ્ટાચાર અને કુશાસન માટે કોંગ્રેસ સામે વધતા નારાજગીનો લાભ લીધો અને કોંગ્રેસને સંપૂર્ણપણે હાંકી કાઢવાનું વચન આપ્યું. શરૂઆતમાં તે ભાજપ માટે ખૂબ જ મહત્વાકાંક્ષી અને ઉપયોગી લાગતું હતું. પરંતુ કુદરતને ખાલીપણું ગમતું નથી તે પાસું ભાજપ ભૂલી ગઈ હોય તેમ લાગે છે.

હવે કોંગ્રેસ મુખ્ય વિપક્ષનું સ્થાન ગુમાવી રહી છે તો કોઈ અન્ય પક્ષ તેનું સ્થાન લેશે. જેનું રાષ્ટ્રીય પરિપ્રેક્ષ્યમાં વલણ કોંગ્રેસ કરતા ખરાબ છે. આમ આદમી પાર્ટીના પ્રયાસોમાં બરાબર આ જ પ્રતિબિંબિત થઈ રહ્યું છે. જે ઘણા રાજ્યોમાં કોંગ્રેસને સાઈડલાઈન કરવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે. ગુજરાતમાં લગભગ 13 ટકા મત મેળવ્યા બાદ આમ આદમી પાર્ટી ‘રાષ્ટ્રીય પાર્ટી’ બનવા તરફ આગળ વધી છે. પાર્ટી હવે દિલ્હી, પંજાબ, ગોવા અને ગુજરાત નામના ચાર રાજ્યોમાં હાજરી ધરાવે છે અને કોંગ્રેસનું રાજકીય મેદાન હડપ કરવાનો ખુલ્લેઆમ દાવો કરી રહી છે. આમાં શું સમસ્યા છે? સમસ્યા વાસ્તવમાં ચૂંટણી પછી તે પક્ષ દ્વારા કરવામાં આવતા અવિચારી દાવાઓમાં રહેલી છે.

AAPએ પંજાબની જેમ ગુજરાત અને હિમાચલ પ્રદેશમાં તમામ પુખ્ત મહિલાઓને દર મહિને રૂ. 1,000 આપવાનું વચન આપ્યું હતું. પાર્ટીએ તેનું નામ ‘સ્ત્રી સન્માન રાશિ’ રાખ્યું છે. પંજાબની જેમ AAPએ પણ ગુજરાતમાં 300 યુનિટ મફત વીજળી, ખેડૂતોને મફત પાણી અને દરેક સરપંચને 10,000 રૂપિયા માસિક પગાર આપવાનું વચન આપ્યું હતું. પંજાબમાં મફત વીજળીથી સરકારી તિજોરીને રૂ. 1,800 કરોડનું નુકસાન થશે. પંજાબમાં ચૂંટણીના હેન્ડબિલનું વિતરણ કરવું એ બેજવાબદારીભર્યું કૃત્ય હશે. કારણ કે રાજ્ય લગભગ રૂ. 2.70 લાખ કરોડના દેવાના બોજથી દબાયેલું છે. જે વ્યાજ ચૂકવવા પર રાજ્યની વાર્ષિક આવકના 20 ટકા હિસ્સો ધરાવે છે. આ વધતા જતા વલણને રોકવું અત્યંત જરૂરી બની ગયું છે. નહિંતર લોકશાહી રાજકીય પક્ષો વચ્ચે આવી ઓફરો સાથે મતદારોને લાંચ આપવાની સ્પર્ધામાં ઘટાડો થશે.

ભાજપે રાષ્ટ્રીય રાજકારણ અને સમગ્ર અર્થવ્યવસ્થા પર તેની અસરોનું સંયમપૂર્વક મૂલ્યાંકન કરવાની જરૂર છે. ભાજપ વંશવાદના મુદ્દે કોંગ્રેસને ઘેરી રહ્યું છે. પરંતુ જ્યારે નેહરુ-ગાંધી પરિવારે પોતાને બાજુ પર રાખવાનું શરૂ કર્યું ત્યારે પાર્ટી ‘વંશવાદ’ના મુદ્દાનો ઉકેલ શોધવા માટે તૈયાર જણાય છે. કોંગ્રેસ પક્ષમાં ઘણા અનુભવી રાજકીય દિગ્ગજો છે અને ભાજપે તેની સાથે સંબંધિત મુદ્દાઓને સંપૂર્ણ રીતે ધ્યાનમાં લેવા જોઈએ. જોકે કોંગ્રેસે પણ તાજેતરના જનાદેશમાંથી શીખવાની જરૂર છે. આ ચૂંટણીની સાથે સાથે કોંગ્રેસમાં પણ કેટલાક મહત્વના વિકાસ થઈ રહ્યા છે. 25 વર્ષમાં પ્રથમ વખત પાર્ટીને નહેરુ-ગાંધી પરિવારની બહારથી કોઈ પ્રમુખ મળ્યા. જ્યારે મલ્લિકાર્જુન ખડગે ઓક્ટોબરમાં આ પદ માટે ચૂંટાયા. બીજું નેહરુ-ગાંધી પરિવારના સભ્યોએ પોતાને પ્રચારથી દૂર રાખ્યા. જ્યારે સોનિયા ગાંધી ચૂંટણીના દ્રશ્યમાંથી જ ગાયબ થઈ ગયા. રાહુલે તેમની ભારત જોડો યાત્રા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું. રાહુલે હિમાચલમાં પ્રચાર કર્યો ન હતો અને ગુજરાતમાં માત્ર બે સભાઓ કરી હતી. પ્રિયંકા ગાંધી વાડ્રાએ હિમાચલમાં કેટલીક ચૂંટણી સભાઓને સંબોધિત કરી હતી. પરંતુ પરિવારના કોઈ સભ્યએ ચૂંટણી પ્રચારનું નેતૃત્વ કર્યું ન હતું.

કોંગ્રેસના હિમાચલ અભિયાનની કમાન સંપૂર્ણપણે સ્થાનિક નેતૃત્વના હાથમાં હતી. જેણે જૂના પેન્શનની પુનઃસ્થાપના જેવા તમામ સ્થાનિક મુદ્દાઓને કેન્દ્રમાં રાખ્યા હતા. ત્યાંના ચૂંટણી પ્રચારમાં સંઘ પરિવાર અને સાવરકરને નિશાન બનાવવામાં આવ્યા ન હતા. જેમ કે રાહુલ ગાંધી ઘણીવાર તેમની સભાઓમાં કરે છે. એકંદરે હિમાચલમાં કોંગ્રેસે પોતાને સ્થાનિક લાગણીઓ સુધી મર્યાદિત રાખ્યું અને તેની જીત એ વીરભદ્ર સિંહને પણ અર્પિત છે, જેઓ લગભગ 21 વર્ષ સુધી રાજ્યના મુખ્યમંત્રી હતા. હિમાચલના પરિણામમાં કોંગ્રેસ અને નેહરુ-ગાંધી પરિવાર માટે સ્પષ્ટ સંદેશ છે. એટલે કે રાજ્ય એકમોમાં ન્યૂનતમ હસ્તક્ષેપ, રાજ્યના મત મેળવનારા નેતાઓ માટે આદર અને રાજ્ય-કેન્દ્રિત મુદ્દાઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું. ખાસ કરીને જ્યારે કુટુંબના નેતાઓ મત મેળવી શક્યા ન હોય.

આમ આદમી પાર્ટીએ એ સમજવાની જરૂર છે કે ફ્રીબીઝની સતત ઓફર અર્થતંત્ર માટે ઘાતક બની શકે છે. પક્ષ અને તેના નેતાઓએ પણ બડાઈ મારવાનું ટાળવું જોઈએ. AAPના વડા અરવિંદ કેજરીવાલે એક ટીવી કાર્યક્રમમાં એક પેમ્ફલેટ પર દાવો કર્યો હતો કે ભાજપ MCDમાં 20થી વધુ બેઠકો જીતી શકશે નહીં. તેમણે ગુજરાતમાં સરકારની રચના અંગે પણ આવો જ દાવો કર્યો હતો. આ દાવાઓ વાસ્તવમાં વાસ્તવિકતાથી ઘણા દૂર હતા અને ઘમંડની ભાવના દર્શાવે છે.