ભારતના સ્પેસ સેક્ટરમાં નવા યુગની શરૂઆત , પ્રથમ મિશનને નામ અપાયું ‘પ્રારંભ’

🔊 इस खबर को सुनें

Bhargav Joshi

ખાનગી ક્ષેત્રની કંપની ભારતમાં પોતાનું રોકેટ લોન્ચ કરવા જઈ રહી છે. સ્કાયરૂટ એરોસ્પેસના આ પ્રથમ મિશનને ‘પ્રારંભ’ નામ આપવામાં આવ્યું છે. જેમાં ત્રણ ઉપભોક્તા પેલોડ હશે અને તેને શ્રીહરિકોટામાં ભારતીય અવકાશ સંશોધન સંસ્થા (ISRO) લોન્ચપેડ પરથી લોન્ચ કરી શકાશે.

તાજેતરમાં, લોકો આશ્ચર્યચકિત થઈ ગયા જ્યારે તેઓએ ભારતના આકાશમાં કેટલાક તારાઓની લાંબી લાઈન જોઈ. પરંતુ પાછળથી જાણવા મળ્યું કે, આ વિશ્વના સૌથી અમીર વ્યક્તિ એલોન મસ્કનો સ્ટારલિંક ઇન્ટરનેટ સેટેલાઇટ છે. એલોન મસ્ક, જેણે તાજેતરમાં ટ્વિટર ખરીદ્યું છે, તે કાર નિર્માતા ટેસ્લા અને સ્પેસએક્સના માલિક પણ છે. વિશ્વના વિકસિત દેશોની ખાનગી કંપનીઓ અવકાશમાં વધતી જતી શક્યતાઓ પર પોતાનો હાથ અજમાવી રહી છે. ત્યાંની સરકારો પણ તેમને પૂરો સહકાર આપી રહી છે.

ભારતમાં, આ ક્ષેત્ર અત્યાર સુધી સંપૂર્ણપણે સરકારી નિયંત્રણ હેઠળ છે. તાજેતરમાં ભારતે અવકાશ ક્ષેત્રે પણ ઘણી સફળતાઓ હાંસલ કરી છે. પરંતુ, હવે ભારત સરકારની કંપનીઓ પણ આ ક્ષેત્રને લઈને આગળ આવી રહી છે. ભારતના ખાનગી ક્ષેત્ર દ્વારા વિકસિત પ્રથમ રોકેટ ‘વિક્રમ-એસ’ 12 અને 16 નવેમ્બરની વચ્ચે લોન્ચ થઈ શકે છે. હૈદરાબાદ સ્થિત સ્પેસ સ્ટાર્ટઅપ સ્કાયરૂટ એરોસ્પેસે આ વાતની જાહેરાત કરી છે.

સ્કાયરૂટ એરોસ્પેસના સીઈઓ અને સહ-સ્થાપક પવન કુમાર ચંદનાએ જણાવ્યું હતું કે, “અધિકારીઓએ 12 નવેમ્બરથી 16 નવેમ્બર સુધીના પ્રક્ષેપણ માટે કામચલાઉ સમયગાળો આપ્યો છે, છેલ્લી તારીખ હવામાન પરિસ્થિતિઓના આધારે નક્કી કરવામાં આવશે.” ચાંદનાએ વધુ વિગતો આપવાનો ઇનકાર કરતા કહ્યું, “અમારી પાસે બે ભારતીય અને એક વિદેશી પેલોડ છે.” ચેન્નાઈ સ્થિત એરોસ્પેસ સ્ટાર્ટઅપ ‘SpaceKidz’ ભારત, US, સિંગાપોર અને ઈન્ડોનેશિયાના વિદ્યાર્થીઓ દ્વારા વિકસાવવામાં આવેલ 2.5 કિલો વજનનું પેલોડ ‘FUN-SAT’ વિક્રમ-એસ દ્વારા અવકાશમાં મોકલશે. ‘SpaceKidz’ના ચીફ એક્ઝિક્યુટિવ ઓફિસર (CEO) શ્રીમતી કીસન એ ‘PTI-ભાષા’ને કહ્યું, ‘અમે ઈચ્છીએ છીએ કે બાળકો અવકાશમાં પ્રયોગ કરવા વિશે શીખે.

આ સરળ પેલોડ્સ છે જે દાદા-દાદી અને તેમના પૌત્રો દ્વારા બનાવવામાં આવે છે. ISROના અધ્યક્ષ એસ સોમનાથે સ્કાયરૂટ એરોસ્પેસ પ્રક્ષેપણ માટે ‘મિશન પેચ’ (ચિહ્ન)નું અનાવરણ કર્યું. આ મિશન સાથે, ‘Skyroute Aerospace’ ભારતની પ્રથમ ખાનગી સ્પેસ કંપની બની શકે છે. જે અંતરિક્ષમાં રોકેટ લોન્ચ કરશે. આ રીતે, 2020 માં સ્પેસ સેક્ટરને ખાનગી ક્ષેત્ર માટે ખોલ્યા પછી, એક નવી શરૂઆત થશે.

સ્કાયરૂટ એરોસ્પેસના ચીફ ઓપરેટિંગ ઓફિસર એન. ભરત ડાકાએ એક નિવેદનમાં જણાવ્યું હતું કે, “વિક્રમ-એસ” રોકેટ એ સિંગલ-સ્ટેજ સબઓર્બિટલ લોન્ચ વ્હીકલ છે. જે ત્રણ ઉપભોક્તા પેલોડનું વહન કરશે અને વિક્રમ શ્રેણીની અવકાશયાનમાં ટેક્નોલોજીની શ્રેણીના પરીક્ષણ અને માન્યતામાં મદદ કરશે.” Skyroute ના રોકેટનું નામ ભારતીય સ્પેસ પ્રોગ્રામના પિતા અને પ્રખ્યાત વૈજ્ઞાનિક વિક્રમ સારાભાઈના નામ પરથી રાખવામાં આવ્યું છે. ઈન્ડિયન સ્પેસ રિસર્ચ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ISRO) ના વિક્રમ સારાભાઈ સ્પેસ સેન્ટર (VSSC) એ ભારતીય સ્પેસ સ્ટાર્ટઅપ અગ્નિકુલ કોસ્મોસ દ્વારા વિકસિત રોકેટ એન્જિન માટે માર્ગ ખોલ્યો છે. VSSC એ તિરુવનંતપુરમમાં તેની ‘વર્ટિકલ ટેસ્ટ ફેસિલિટી’, થુમ્બા ઇક્વેટોરિયલ રોકેટ લોન્ચિંગ સ્ટેશન પર એગ્નેલેટ એન્જિનની 15-સેકન્ડની ટેસ્ટ રનનું આયોજન કર્યું છે.

ISROએ એક નિવેદનમાં જણાવ્યું હતું કે આ પરીક્ષણ ISRO અને અગ્નિકુલ કોસમોસ વચ્ચે થયેલા સમજૂતી કરાર હેઠળ કરવામાં આવ્યું હતું. તે ભારતીય સ્પેસ સ્ટાર્ટઅપ્સને ઇન-સ્પેસ (ઇન્ડિયન નેશનલ સ્પેસ પ્રમોશન એન્ડ ઓથોરાઇઝેશન) દ્વારા સુવિધાઓનો ઉપયોગ કરવાની તક પૂરી પાડશે. ઇન-સ્પેસ એ ખાનગી ક્ષેત્રની અવકાશ-આધારિત પ્રવૃત્તિઓને પ્રોત્સાહન આપવા, પરવાનગી આપવા અને મોનિટર કરવા માટે એક સ્વાયત્ત સરકારી એજન્સી છે. અગ્નિકુલે ટ્વીટમાં જણાવ્યું હતું કે, “જાહેરાત કરતાં આનંદ થાય છે કે, અમે VSSC પર અમારી પેટન્ટ ટેક્નોલોજી આધારિત, સંપૂર્ણ 3D પ્રિન્ટેડ, બીજા તબક્કાના અર્ધ-ક્રાયોજેનિક એન્જિન – અગ્નિલેટનું સફળતાપૂર્વક પરીક્ષણ કર્યું છે.”