વર્ષોથી માનસિક સ્વાસ્થ્ય પરનો સંવાદ સતત પરિવર્તન પામતો રહ્યો છે અને દેશના વિવિધ ભાગોમાં પહોંચ્યો પણ છે. આજે, યુવા વયસ્કો પોતાની જાત પર કામ કરવા, પેઢીગત આઘાતને સાજા કરવા, કાર્ય-જીવન સંતુલન સ્થાપિત કરવા અને ઘણું બધું કરવા તરફ વધુ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે.
માનસિક સ્વાસ્થ્યના વર્ણનની આસપાસ મજબૂત વેગ વખાણવા લાયક છે, સામાજિક અપેક્ષાઓનું સંચાલન કરવાનું દબાણ યુવાન લોકોની ભાવનાત્મક અને સામાજિક સુખાકારી પર અસર કરી રહ્યું છે. પછી ભલે તે આજ હોય કે હજાર વર્ષ પહેલાની ગઈકાલ, દરેક વ્યક્તિ સતત તણાવનો સામનો કરી રહી છે જે તેમની સારવારની મુસાફરીને અસર કરી રહી છે.
માનસિક સ્વાસ્થ્ય દિવસ પર ITC Fiama, NielsenIQ જેવી સ્વાસ્થ્ય ચિકિત્સા પર કામ કરતી સંસ્થાના સહયોગથી, બીજો માનસિક સુખાકારી અભ્યાસ બહાર પડાયો છે. ભારતમાં યુવાનોની બદલાતી જીવનશૈલી સાથે તણાવના કારણોને શોધવા માટે રચાયેલ સર્વેક્ષણમાં જાણવા મળ્યું છે કે કામ એ સહસ્ત્રાબ્દીઓ માટે તણાવનું સૌથી મોટું કારણ છે. યુવા યુવતિઓ માટે, સંબંધો અને બ્રેકઅપ્સ એ તણાવનો સૌથી મોટો સ્ત્રોત છે.
ગતિશીલ વિશ્વમાં જ્યાં વર્ક કલ્ચરે પોતાનું સ્થાન બનાવ્યું છે, હજાર વર્ષનાં લોકો કામ પર મજબૂત સીમાઓ નક્કી કરવા માટે સંઘર્ષ કરી રહ્યાં છે અને પરિણામે, કાર્ય-જીવન સંતુલન ખોરવાઈ ગયું છે. બીજી બાજુ, યુવાપેઢીના નબળા માનસિક સ્વાસ્થ્યને કારણે આ પેઢી કામ પર ચમકવા સક્ષમ નથી.
ત્વરિત પ્રસન્નતાની દુનિયામાં, સંબંધો પ્રત્યેની ધારણાઓ પણ બદલાઈ ગઈ છે, જેણે વયસ્કોની માનસિક સુખાકારી પર પણ અસર કરી છે. ભૂત-પ્રેત, બ્રેડક્રમ્બિંગ વગેરે જેવી જુદી જુદી રીલેશનલ પેટર્નએ તેમને અસર કરી છે. મહત્વપૂર્ણ છે કે ઉપચારને એકલતામાં ન જોવામાં આવે, પરંતુ સમુદાયના દૃષ્ટિકોણથી વધુ જોવા માટે, આવા ગંભીર સવાલોના હલ માટે સમૂહ અને સમુદાય ખડા કરવામાં આજની યુવાપેઢી અજ્ઞાત, અબુદ્ધ અને કમજોર છે.
વર્તમાન સમયમાં સોશિયલ મીડિયા એક વરદાન બની ગયું છે. જ્યારે તે વ્યક્તિઓને તેમની માનસિક સુખાકારી પર કામ કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવા માટે પૂરતા સંસાધનો પ્રદાન કરે છે, ત્યારે માહિતીની આડ તેમની માનસિક સ્થિતિને અસર પણ કરી શકે છે.
સર્વેક્ષણના તારણો પ્રેક્ષકો દ્વારા સામનો કરવામાં આવતા તણાવ અને તેમની માનસિક સ્વાસ્થ્યની સ્થિતિ પર ચિંતાના મુખ્ય કારણો શું છે તે સમજવા માટે ભારતના કેટલાક શહેરો પર પણ ધ્યાન આપવામાં આવ્યું હતું.
સર્વેક્ષણના તારણો દર્શાવે છે કે કામ, સંબંધો, break up અને સોશિયલ મીડિયા એ ભારતમાં તણાવ પેદા કરતા મુખ્ય પરિબળો છે.
એ નોંધવું રસપ્રદ છે કે તણાવ અને વધતી ચિંતાના વિવિધ કારણો હોવા છતાં, માત્ર 33% વયસ્કો જો તેમને માનસિક સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ હોય તો તેઓ તાત્કાલિક વ્યાવસાયિક મદદ લેવા તૈયાર છે. યુવા વયસ્કો તણાવ દૂર કરવાના વિકલ્પો શોધી રહ્યા છે, 43% તેમના જ્ઞાનતંતુઓને શાંત કરવા માટે સંગીત, સેક્સ અથવા વોકીંગ, અનિર્ધારિત ટૂંકા પ્રવાસ તરફ વળે છે.
સહસ્ત્રાબ્દીઓ માટે, યોગ, ધ્યાન તેમજ પ્રિયજનો સાથે સમય વિતાવવો એ પોતાને શાંત કરવા માટેના કેટલાક અગ્રણી વિકલ્પો છે, જ્યારે સોશ્યલ મીડિયા એવા ગૃહિણીઓ માટે અગ્રણી ડી-સ્ટ્રેસર બની ગયું છે, જેઓ તેમને હતાશામાં મદદ કરે તેવી સામગ્રી શોધે છે.
વાત કરીએ ભારતમાં સોશિયલ મીડિયાના પ્રભાવની ગંભીર અસરોની તો બાળકો, મહિલાઓ (યુવા અવસ્થા) અને નબળા મગજના લોકો પર તેની અસર વધુ નોંધાઈ છે, શોશીયલ મીડીયાના કન્ટેન્ટ ને સાચા ખોટા ના તફાવતમાં આ લોકો કમજોર પુરવાર થઈ રહ્યા છે.
વ્યક્તિ તેમની પરિસ્થિતિનો સામનો કરવામાં મદદ કરવા માટે બાહ્ય મનોરંજક પ્રવૃત્તિઓ અને સંસાધનો પર આધાર રાખી શકે છે. પરંતુ મૂળમાં તણાવની પ્રતિક્રિયા શું ઉત્તેજિત કરી રહી છે તે સમજવા માટે, મદદ લેવી જરૂરી છે જેથી વ્યક્તિ નિયંત્રિત વાતાવરણમાં તેમના મનની સ્થિતિને શાંત કરી શકે અને તંદુરસ્ત સામનો કરવાની પદ્ધતિ વિકસાવી શકે.
આ સર્વે પર ટિપ્પણી કરતા સમીર સતપથી ડિવિઝનલ ચીફ એક્ઝિક્યુટિવ, પર્સનલ કેર પ્રોડક્ટ્સ બિઝનેસ, ITC લિમિટેડએ જણાવ્યું હતું કે, “ ચિકિત્સા સંસ્થાઓ ભારતમાં માનસિક સ્વાસ્થ્ય અને સુખાકારીને સક્રિય વાતચીત કરવા માટે પ્રતિબદ્ધ હોય શકે છે. પરંતુ તેવા પેશન્ટ ને માતા પિતા અથવા વાલી કરતાં તેની સાથે મિત્રતા કેળવી શકે તેવા પાર્ટનર વધુ અસરકારક પરિણામ લાવી શકે છે, મેન્ટલ વેલબીઇંગ સર્વે એ ‘ફીલ ગુડ વિથ ફ્રેન્ડ્સ’ની બ્રાન્ડ પહેલનો એક ભાગ છે, પૈસા પાછળ ભાગતી પેઢીએ સમજવાની જરૂર છે કે માતા પિતાને કે પતિને કહી ન શકાતી સમસ્યાની ચર્ચા કરવા માટે એક અંગત પાર્ટનર હોવા જોઈએ એ ચિકિત્સકોની દલીલ સાચી પરંતુ આવા પાર્ટનર માતા પિતા અથવા પતિ પત્નીમાં સ્થાપિત કરી શકાય એટલે જ ભારતમાં કુટુંબ વ્યવસ્થા અને સમાજ વ્યવસ્થા નું સ્થાપન થયું છે. અને આ વ્યવસ્થા રોજિંદા જીવનમાં તણાવ અને ચિંતાનું કારણ બને તેવી નબળાઈઓને ઓળખવાનું ચાલુ રાખે છે.
વધુમાં પહેલ વધુ વાતચીતને પ્રોત્સાહન આપવામાં અને એવા માર્ગો શોધવામાં મદદ કરે છે જે યુવા વયસ્કોને તણાવ દૂર કરવામાં મદદ કરી શકે. માઈન્ડ્સ ફાઉન્ડેશનના સહયોગથી કેટલાંક મનો ચિકિત્સકો માનસિક સુખાકારી માટે તેના પ્રથમ વર્ચ્યુઅલ ક્લિનિક દ્વારા સક્રિય ઉપચાર પ્રદાન કરવામાં મદદ કરે છે.”
સર્વે ઉપરાંત, આ વર્લ્ડ મેન્ટલ હેલ્થ ડે, ‘ફીલ ગુડ વિથ ફિયામા’ ઝુંબેશ હેઠળ ITC ફિયામાએ માનસિક સ્વાસ્થ્ય અને ઉપચારના કલંકને ઘટાડવામાં મદદ કરવા માટે એક અનોખી મેમ વિડિયો શ્રેણી સાથે પોપ કલ્ચરમાં તેની કોમ્યુનિકેશન આઉટરીચને નિમજ્જિત કરી છે. યુવાન વયસ્કોની ઝડપી ગતિશીલ જીવનશૈલીમાં મીમ્સ સતત બની રહ્યા છે અને ઘણીવાર તણાવનો સામનો કરવા માટે એક શક્તિશાળી માર્ગ તરીકે સેવા આપી છે.
ITC ફિયામાની ઝુંબેશ વર્તમાન મેમ કલ્ચર દ્વારા ડિજિટલ સેવી વયસ્કો સુધી પહોંચવાનો અને તેમના માનસિક સ્વાસ્થ્ય પર રચનાત્મક વાતચીત કરવા માટે પ્રેરિત કરવાનો છે. જ્યારે આજની ડિજિટલ ઇકોસિસ્ટમ ગંભીર વાર્તાલાપને હળવા હૃદયવાળા મીમ્સમાં ફેરવે છે, ફિયામા ક્લાસિક અને સુપ્રસિદ્ધ મેમ્સને વાસ્તવિક જીવનની પરિસ્થિતિઓમાં ફેરવે છે, જ્યાં નાયક દરેકને માનસિક સુખાકારીની જરૂરિયાત સમજવા માટે પ્રોત્સાહિત કરે છે અને લાગણીઓના મન-નકશા પર નેવિગેટ કરવા માટે માર્ગદર્શિત સત્ર ધરાવે છે.
સતત બદલાતી રહેતી, હલનચલન કરતી અને બદલાતી દુનિયામાં, જરૂરી છે કે લોકો આવા ફેરફારોનો તંદુરસ્ત રીતે અને ઊંડા પરિપ્રેક્ષ્ય સાથે સામનો કરી શકે. કોઈપણ વ્યક્તિ માટે તેમના જીવનના વિવિધ ભાગોમાં કાર્ય કરવા સક્ષમ બનવા માટે સારું માનસિક સ્વાસ્થ્ય અત્યંત આવશ્યક છે. આ માનસિક સ્વાસ્થ્ય દિવસ, ઉપચાર તરફ એક પગલું ભરો અને આ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ વિષયની આસપાસ વાતચીતને વિસ્તૃત કરો.